26.09.2012 - Arjoli është 15 vjeç. Një djalë shumë i dashur dhe me dhunti, por jo gjithmonë arrin t’ua komunikojë njerëzve këto me fjalë. Ai nuk dëgjon. Ka lindur me këtë kufizim dhe kjo është një barrierë e madhe për të. Por nuk është vetëm privim i Arjolit. Edhe i ati, Qemali, ndihet po aq i paaftë për t’i thënë të birit gjithçka do një prind.

“Është shumë problem komunikimi sepse unë nuk ia shpjegoj dot gjithçka nëpërmjet shenjave”, shprehet Qemali.

Arjoli nuk është brenga e vetme e kësaj shtëpie. Edhe motra e tij, Stelina, nuk dëgjon. Ata vuajnë të dy nga e njëjta sindromë, çka e ka sjellë jetën në këtë familje në një dimension tjetër. Këtu fjala nuk ka autoritet, të gjitha ngjarjet dhe ndjesitë përcillen përmes shenjave.

Stelina është 13 vjeç. Por gjithë jeta e saj nuk ia ka dalë për t’i mësuar sekretet e komunikimit me nënën. Mes tyre ka ende shumë gjëra të pathëna.

“Ka shumë gjëra që nuk i kuptoj dot. Edhe unë fëmijët, edhe unë fëmijët. Më pyesin për gjithçka dhe unë nuk ia shpjegoj dot”, shprehet nëna e fëmijëve.

Arjoli dhe Stelina kanë një komunikim perfekt mes tyre. Ata e njohin mirë gjuhën e shenjave dhe dinë të shkruajnë e madje ta kuptojnë shumë mirë shqipen e shkruar. Por edhe pse janë rritur duke parë modelin e vetes tek njëri-tjetri, sërish e kanë ndjerë ndryshimin që i dallon nga të tjerët.

“Më kanë pyetur se pse nuk flasin dhe nuk dëgjojnë dhe unë i përgjigjem se në botë ka shumë persona që nuk shohin, që nuk dëgjojnë, që nuk ecin… E kam gënjyer duke i thënë që edhe unë nuk dëgjoj nga një vesh dhe qetësohet paksa”, tregon nëna.

Kufizimi në dëgjim e ka bërë Stelën dhe Arjolin të tërhiqen nga bota e jatshme. Ata ndjehen keq përballë moshatarëve të tyre që nuk e kanë këtë problem.

Prindërit e tyre shprehen: “Kur ishin më të vegjël dilnin dhe luanin, por tani që janë rritur nuk dalin më sepse e kuptojnë që janë ndryshe nga të tjerët.”

Ndjesitë që ka shkaktuar paaftësia e dëgjimit të dy fëmijëve janë vetëm njëra anë e trishtë e kësaj situate në familje. Për prindërit momentet më të vështira nuk kanë filluar akoma.

“Nuk ka një shkollë të mesme për fëmijët me probleme të tilla. Dua vetëm të mbarojnë klasën e nëntë sepse për të ardhmen nuk di asgjë.”

Nxënësja që nuk dëgjon

Cdo ditë, rrugës për në shkollë, Shpresën e shoqëron i njëjti mendim: “Gjëja e parë që mendoj janë librat që mësuesit vazhdojnë t’i shpjegojnë dhe unë s’i kuptoj.”

Ajo është e vetmja nxënëse në Liceun Artistik që nuk dëgjon dhe nuk flet: “Në shkollë e kam pak të vështirë. Të vij këtu në mëngjes dhe të jem vetëm, është gjëja më e vështirë.”

Nxënësja e vitit të tretë në pikturë arrin të kapë vetëm 10% të asaj çfarë bëhet në klasë në pjesën teorike: “Atë 10% e marr vetëm në sajë të shoqes sime e cila më shkruan e mundohet të më shpjegojë shkurtimisht atë çfarë pedagogu jep.”

Armita, shoqe klase e saj, përpiqet në maksimum që ta ndihmojë Shpresën dhe është bërë mbështetja kryesore e saj në shkollë. Me të shkruar dhe me shenja, mundohet t’i shpjegojë Shpresës se çfarë ndodh në klasë. Në fund të mësimit, takon nënën e Shpresës, Mirelën, dhe i sqaron gjithashtu se çfarë mësimesh e detyrash kanë bërë gjatë ditës.

Tre vjet më parë kur filloi shkolla, nëna e Shpresës ishte nëna më e lumtur në botë. Më në fund, vajza e saj fitoi konkursin me forcat e veta dhe mund të shkollohej. Ajo nuk e dinte që kjo portë që u hap do i çonte drejt sfidave të reja.

“Pastaj kur filloi shkolla, e ndjemë vështirësinë pasi ajo s’kishte shoqërinë e Institutit. Është vetëm kjo tek kjo shkollë, se të gjithë janë normalë. Ajo u stresua shumë. E kishte shumë të vështirë, sepse kjo ishte e vetme në këtë shkollë”, shprehet nëna e saj.

Shpresa di të shkruajë e të lexojë, por nuk kupton një pjesë të madhe fjalësh. Në Institutin e nxënësve që nuk dëgjojnë, një klasë bëhet për dy vjet. Kështu ajo ka kaluar nga fillorja në shkollë të mesme, një kapërcim që i peshon akoma më shumë vështirësive të kuptimit të mësimit.

“U stresua shumë ngaqë nuk i kapte dot. Donte që notën ta merrte me djersë”, shton nëna e Shpresës.

Ndërsa në lëndët praktike, Shpresa shkëlqen. Klement Zoraqi, pedagogu i vizatimit, tregon se me Shpresën përpiqet të komunikojë me shenja dhe se merren vesh shumë mire: “Shpresa është shumë e talentuar. Ka aftësi të veçanta ekspresive dhe nuk do që të vlerësohet më shumë se sa i takon. Punon me vullnet për të arritur nivelet e shoqeve më të mira.”

Për Vigjelenca Sallakun, pedagogen e fotografisë, Shpresa është një talent që do ecë në jetë, pavarësisht kufizimit që ka: “Është nxënëse sistematika dhe kërkon shumë nga vetja pavarësisht vështirësive që ka.”

Megjithë mbështetjen e mësuesve, Shpresa nuk është optimiste: “Nuk kam notat e të tjerëve dhe nuk jam e kënaqur.”

Me siguri, nëse do të kishte një person që do ia shpjegonte mësimet në gjuhën e shenjave, ajo do kishte rezultatet që do dëshironte. Megjithatë, vështirësitë e shumta nuk ia mposhtin dëshirën për të ecur përpara.

“Unë dëshirën e kam shumë të madhe për të fituar Akademinë e Arteve. Por kjo varet nga mesatarja, s’e di sa do kem mundësi ta fitoj”, thekson Shpresa.

Shpresa humbi dëgjimin që foshnje pasi u la pa ngrohje në inkubator. Që në moshën 3-vjeçare ajo vizatonte portrete njerëzish. Një talent që prindërit me shumë vështirësi u përpoqën t’ia kultivonin duke ëndërruar për një të ardhme për vajzën e tyre.

Shpresa e ka të vështirë të shkojë çdo ditë në shkollë, ku mësuesit shpjegojnë dhe ajo nuk kupton. Ajo përballet çdo ditë me botën e shurdhësisë dhe lufton që ta zvogëlojë sadopak me përpjekjet e saj.

Shqipëria, 4 mijë persona që nuk dëgjojnë

Mbyllini veshët dhe imagjinoni se çfarë do të thotë të jetosh çdo ditë pa dëgjuar asgjë që ndodh përreth. Rreth 4 mijë persona në Shqipëri jetojnë në shurdhësi. Sipas shoqatës kombëtare të personave që nuk dëgjojnë, nuk ka studime të cilat na çojnë përtej kësaj statistike.

Ajo çfarë dihet me saktësi është se ata nuk quhen persona me aftësi të kufizuar, e rrjedhimisht nuk përfitojnë asnjë përkrahje. Rreth 70% e tyre e kanë të fituar këtë kufizim gjatë kohës së fëmijërisë. Ndërkohë pjesa tjetër e ka të lindur.

Ata komunikojnë nëpërmjet gjuhës së shenjave, një gjuhë që në fakt nuk ka akses në asnjë insitutucion shtetëror, përfshirë dhe shkollat.

Deri në 9-vjeçare, fëmijët që nuk dëgjojnë arsimohen në një Insitut të specializuar. Aktualisht në këtë shkollë arsimohen 120 fëmijë, të cilët nëpërmjet programit arrijnë të mësojnë të shkruajnë e të lexojnë. Por një klasë, për shkak të specifikës, realizohet për 2 vjet. Kështu që asnjë nga këta fëmijë nuk është realisht i përgatitur për të marrë pjesë në një shkollë të mesme. Edhe pse, disa prej tyre përpiqen me sakrifica të shkollohen në një institucion të tillë.

Ky komunitet ka nevojë për shërbime interpretimi në gjuhën shqipe të shenjave, veçanërisht në shërbimet publike si shëndetësi, arsim, punësim, marrje informacioni, përfaqësim në organet gjyqësore dhe ato të rendit publik, pjesëmarrje në vendimarrje në jetën sociale të komunitetit ku banojnë etj.

Për arsye të mungesës së një statusi ligjor për t’i përcaktuar si njerëz me aftësi të kufizuar, komuniteti vazhdon të mos përfitojë nga politikat e ndryshme të punësimit, arsimit, përkrahjes sociale dhe ekonomike që shteti ofron për kategoritë e tjera të aftësisë së kufizuar si të verbërit, para dhe tetraplegjikët dhe invalidët e punës./tch/